قدس آنلاین- حوالی ساعت ۱۲ ظهر چهارشنبه ۱۳ اردیبهشت ۹۶، دقیقاً دو روز پس از روز جهانی کارگر انفجاری در عمق ۱۳۰۰ متری زمین در تونل شماره یک معدن زغال سنگ زمستان یورت، یکی از معادن دوازده‌گانه استان گلستان، سبب جان باختن ۴۳ نفر از کارگران شد. حادثه‌ای که حرف و حدیث درباره علت بروز آن زیاد بود، اما در نهایت گفته شد که باتری به باتری کردن کارگران برای روشن کردن یکی از لوکوموتیوهای حمل و نقل در داخل تونل و جرقه حاصل از آن با گاز متان یا غبار زغال انباشته در فضای معدن سبب محبوس و در نهایت داغدار شدن خانواده‌های آنان گردید.

یک سال از حادثه تلخ زمستان یورت گذشت

حادثه‌ای تلخ که سبب شد مسئولان مختلف دولتی، درمانی و انتظامی در محل حاضر شده یا گروهی برای امداد رسانی اعزام کنند. همان ساعات اولیه حادثه بود که علی ربیعی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی به همراه نعمت‌زاده وزیر صنعت، معدن و تجارت با دستور رئیس جمهور راهی منطقه شده و خود را به دهانه تونل رساندند. ستاد بحران تشکیل و راه‌های مختلف برای سرعت عمل در امداد و نجات تحت بررسی قرارگرفت. بر اساس گزارش‌های اولیه در این معدن بیش از ۴۰۰ نفر مشغول به کار بودند که پس از وقوع حادثه با اقدام سریع حدود ۷۰ نفر نجات پیدا کرده و ۲۲ مصدوم حادثه از بیمارستان مرخص شدند.

نارضایتی خانواده‌های معدنکاران از امدادرسانی به موقع و کمبود شدید تجهیزات و امکانات در کنار اظهارنظرهای ضد و نقیض مسئولان سبب ناراحتی‌های بسیاری بود. برخی از آن‌ها سخنان رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت و درمان را مرور می‌کردند که مدعی شده بود امکان پیشگیری از این فاجعه وجود داشت. حتی فراتر از آن این مسئول از اخطارهایی می‌گفت که معدن در ماه‌های پیش از حادثه دریافت کرده و بابت آن حتی به دادگاه معرفی و محکوم شده بود. با باور این مسئول حتی اگر علت حادثه خطای یکی از کارگران باشد، اما در هر حال کارفرما مقصر است؛ زیرا شرایط ایمنی کارگاه به گونه‌ای نبوده که خطای انسانی منجر به وقوع این حادثه نشود. سخنانی که در کنار اظهار نظر متناقض علی ربیعی که از نزدیک بر امداد رسانی نظارت داشت و تأکید بسیار بر اینکه وزارت صنعت وضعیت معدن زمستان یورت را ایمن ارزیابی کرده بود، عجیب می‌نمود.

تهدید، بازداشت و از دست دادن کار، پاسخ مسئولان معدن به کارکنانی بود که به جای بیمه مشاغل سخت بیمه آرایشگری داشتند و به ازای ۱۶ ساعت کار روزانه مبلغی کمتر از یک میلیون تومان حقوق می‌گرفتند. آن هم حقوقی که به ادعای بیشتر خانواده‌ها و بازمانده‌ها بیشتر از هشت ماه معوق و به گفته وزیر صنایع هنوز معوقات سال ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ پرداخت نشده بود. آن هم کار در معادنی که از حداقل‌های ایمنی هم بی‌بهره بود. دستگاه‌های قدیمی دیجیتال گازسنجی که به ادعای کارگران هیچ وقت چک نشدند و کپسول‌هایی که اکثراً خالی و بدون شارژ بودند. دستگاه‌ها و امکاناتی که چند روز مانده به آمدن بازرس کار کرده و تا بازدید بعدی به حال خود رها می‌شدند.

شرایط کاری در معدن به مراتب سخت‌تر از پیش

پس از پنج روز تلاش برای یافتن اجساد مدفون شدگان در معدن، تعداد کشته‌ها ۴۳ نفر اعلام شد. هر چند دیه و مستمری مصدومان و نیز زنان و کودکانی که در این حادثه بی‌سرپرست شدند و پدر و مادرهایی که با خون دل، جوانانشان را در زیر خروارها خاک دفن کردند با پیگیری‌های بسیار پرداخت شد، اما بی‌شک تا ابد جای خالی همسر، پدر و فرزند پُر نخواهد شد. شاید آن خانواده‌ها هم دلخوش به این بودند که پس از رفتن عزیزانشان، شرایط کاری دیگر معدنکاران بهتر شده یا حداقل محیط کاری ایمن‌تر داشته باشند، تا هر لحظه دلی از غم از دست دادنشان فشرده نشده و نلرزد.

اما صحبت‌های یکی از کارگران بازمانده از حادثه، آن هم درست در سالگرد بیان وعده‌ها و حرف‌های زیبا، امیدمان را ناامید کرد. نصرالله علیخانی که از بی‌توجهی و وعده‌های بی‌ثمر مسئولان دل پر دردی داشت، می‌گفت که هر بار حادثه‌ای اتفاق بیفتد ما کارگران معدن مورد توجه رسانه‌ها قرار می‌گیریم، اما اصلاً شرایط تغییر نمی‌کند و سپس دوباره در همان شرایط هستیم تا وقوع فاجعه یا حادثه بعدی. او که معتقد بود تمام وعده‌ها در حد حرف باقی مانده از حقوق‌هایی می‌گوید که ۶ ماه پرداخت نشده و حق بیمه‌هایی که هشت ماه واریز نشده است. او که معتقد بود شرایط کاری در معدن زمستان یورت به مراتب سخت‌تر از سال گذشته شده، از کارگرانی هم می‌گفت که تعداد آن‌ها از ۴۰۰ به ۱۰۰ نفر رسیده و همین تعداد اندک هم از نظر وضع معیشتی در شرایط بدی به سر می‌برند. او در مورد وضعیت ایمنی معدن هم می‌گفت که تنها تهویه معدن بهتر شده و بقیه موارد همانند سال گذشته و حتی بدتر از آن موقع است.

ادعایی که هومن هادیان، معاون امور معادن و صنایع معدنی استان گلستان آن را رد و از اقدام هایی که طی یک سال گذشته انجام گرفته بود، فهرستی بلند بالا ارائه داد. به گفته او در ۳۶۵ روز گذشته تشکیل اکیپ امداد و نجات مجزا برای هر معدن، برگزاری آموزش ایمنی برای کارگران، ایجاد طرح تهویه مصنوعی موقت و طرح تهویه مصنوعی دائمی در معادن زغال سنگ و نیز بروز رسانی تجهیزات و لوازم ایمنی و فنی معادن و تشدید نظارت‌ها و بازرسی عملکرد از مهم‌ترین و اثرگذارترین اقدام‌ها برای کارگران این معدن بوده است.

آموزش و نظارت ۲ رکن اصلی ایمنی معادن

اما دکتر میرمجتبی امیرشنوا، کارشناس سازمان نظام مهندسی معدن ایران خبرهای بهتری برای معدنکاران زمستان یورت دارد. او از اقدام‌های پس از این فاجعه گفته و توضیح می‌دهد در این یک سالی که گذشت ارزیابی ریسک معادن در دستور کار قرار گرفت و حدود ۷۰۰ معدن از سوی وزارتخانه صنعت و معدن به سازمان نظام مهندسی معدن واگذار شد. اولین کارهایی که برای شناسایی خطر انجام شد، ارزیابی صحیح ریسک‌پذیری معدن و بررسی آن از نظر خطرات و پس از آن مدیریت و راهکارهایی برای رهایی از این مشکل است.

امیرشنوا از مهم‌ترین این اقدام‌ها هم خبرهایی دارد. او می‌گوید که برای رهایی و مدیریت این مشکل همزمان با روز کارگر در معدن زمستان یورت تعدادی دستگاه گازسنج نصب شد. علاوه بر آن برای ایمنی معادن زغال سنگ کارگروه ایمنی با حضور نماینده‌هایی از سازمان توسعه و نوسازی معادن، همین طور نماینده‌هایی از وزارتخانه صنعت و معدن و کار برگزار و تصمیماتی گرفته شده است.

به باور این کارشناس سازمان نظام مهندسی معدن، پس از بررسی حوادث معدن در سال‌های ۹۵ و ۹۶ بیشترین علت وقوع حادثه عدم آموزش کارگران و اعمال ناایمن فردی است که با آموزشی مختصر می‌توان مانع آن شد. به همین منظور در برخی استان‌ها آموزش کارگری را با همکاری سازمان فنی و حرفه‌ای شروع کرده و در تلاش هستیم آن را گسترش دهیم. البته با این نظر که بسیاری از حوادث تکرار پذیر هستند، قسمت بازرسی نظام مهندسی معدن هم دوباره فعال شده و بخصوص در زمینه حوادث و ایمنی معادن و رسالت سازمان برای رفع نواقص ایمنی در یک سال اخیر نظارت‌ها بر تمامی معادن بخصوص معادن زغال سنگ بیشتر شده است.

تازه ترین خبر

در حالی که چاپ این گزارش به دلیل منتشر نشدن روزنامه در تعطیلات آخر هفته گذشته به تأخیر افتاده بود، در آخرین دقایق آماده سازی چاپ، پیگیر وعده‌های سازمان نظام مهندسی معدن ایران مبنی بر نصب دستگاه گازسنج در معدن زمستان یورت همزمان با سالگرد حادثه شدیم.

دکتر حسینعلی قوانلو، مدیرکل سازمان صنعت، معدن و تجارت استان گلستان به نتیجه بررسی‌های کمیته حقیقت‌یاب اشاره و از نبود تهویه خوب در معدن می‌گوید که به گفته کارشناسان یکی از دلایل بروز آن حادثه شوم بود. به گفته قوانلو تهویه طبیعی در معادن زغال سنگ در دو ماه اردیبهشت و آبان‌ که دمای داخل و بیرون معدن تفاوت زیادی ندارد دچار مشکل می‌شود. به همین دلیل با همکاری پیمانکار معدن و دانشگاه شاهرود طرح تهویه مناسب در این معدن زیر نظر سازمان معدن و تجارت با هزینه‌ای حدود ۱۲ میلیارد ریال اجرا و همزمان با سالگرد حادثه به بهره‌برداری رسید.

مدیرکل سازمان صنعت، معدن و تجارت استان گلستان از پرداخت بخشی از معوقات حقوق، عیدی و سنوات کارگران این معدن هم می‌گوید که همزمان با سالگرد این حادثه به آنان پرداخت شد. در پایان هم شاید وعده این مدیرکل برای تسویه مابقی بدهی تا پایان اردیبهشت امسال مرهی بر دل همیشه زخم و داغدار معدنکاران باشد. آن هایی که هر روز، هر ساعت و هر ثانیه خاطره سیاه آوار معدن و از دست دادن همکارانشان برایشان تکرار و تکرار می‌شود. آنهایی که انگار در سیاهی دل معادن زغال سنگ فراموش شده‌اند و حالا پس از گذشت ۳۶۵ روز از حادثه به همت رسانه‌ها و لطف حرکاتی نمایشی مجدد به سرتیتر خبرها می‌آیند و می‌روند، مانند همان ۴۳ معدنکاری که رفتند...